Σωκράτης

Ο Σωκράτης  ήταν Έλληνας Αθηναίος φιλόσοφος, που θεωρείται ο ιδρυτής της Δυτικής φιλοσοφίας και συγκαταλέγεται στους πρώτους ηθικούς φιλοσόφους. 

Δεν συνέγραψε κάποιο φιλοσοφικό έργο όσο ζούσε· η διδασκαλία του επιβίωσε μέσω των καταγραφών που έκαναν μαθητές του όπως ο Πλάτων και ο Ξενοφών, μετά τον θάνατό του.

Οι καταγραφές αυτές συνιστούν διαλόγους, στους οποίους ο Σωκράτης και οι συνδιαλεγόμενοι με αυτόν εξετάζουν διάφορα ζητήματα βάσει της διαλεκτικής μεθόδου. 

Αρχικά ήταν γλύπτης, ο οποίος φαίνεται να είχε και διάφορα άλλα επαγγέλματα, μεταξύ των οποίων και στρατιώτης, προτού του πει το Μαντείο των Δελφών ότι ήταν ο σοφότερος άνθρωπος στον κόσμο. Σε μια προσπάθεια να αποδείξει ότι το μαντείο έκανε λάθος, ξεκίνησε μια νέα καριέρα αμφισβητώντας εκείνους που λέγονταν σοφοί και, με τον τρόπο αυτό, απέδειξε ότι το μαντείο είχε δίκιο: ο Σωκράτης ήταν ο σοφότερος άνθρωπος στον κόσμο επειδή δεν ισχυριζόταν ότι γνώριζε κάτι σημαντικό.

Η λεγόμενη «μαιευτική μέθοδος» του Σωκράτη ή, αλλιώς, «έλεγχος», αποδόθηκε από τον Πλάτωνα ως μια μορφή διαλόγου σύντομων ερωταπαντήσεων, με απώτερο σκοπό τη βέλτιστη προσέγγιση της αλήθειας. Συχνά, η μέθοδος οδηγούσε σε διαλεκτικά αδιέξοδα τους συνομιλητές, αποκαλύπτοντας το μέγεθος της άγνοιάς τους για ένα αντικείμενο. Ειδικότερα, η μαιευτική εφαρμοζόταν από τον Σωκράτη σε συνδυασμό με την επονομαζόμενη «σωκρατική ειρωνεία», την παραδοχή από μέρους του της παντελούς άγνοιάς του επί του εκάστοτε εξεταζόμενου ζητήματος. Ως συνέπεια της παραδοχής αυτής, ο συνομιλητής συμπαρασυρόταν στην προσπάθεια επανεξέτασης του υπό συζήτηση θέματος, με αποτέλεσμα την αποκάλυψη τυχόν αντιφάσεων ή ελλείψεων κατανόησής του. Εκτός από την εφαρμογή στη διαλεκτική, η σωκρατική ειρωνεία αφορά στην αναγνώριση της άγνοιας ως το πρώτο στάδιο της φιλοσοφικής σκέψης.

Είπε:

"Αν με θανατώσετε, δεν θα βρείτε εύκολα άλλον που, αν μου επιτρέπεται μια γελοία σύγκριση, προσκολλάται στην πολιτεία όπως ένα είδος μύγας σε ένα άλογο που είναι μεγάλο και καλοαναθρεμμένο αλλά μάλλον νωθρό λόγω του μεγέθους του, ώστε να χρειάζεται να το αφυπνίζουν. Μου φαίνεται ότι ο θεός με έχει προσκολλήσει έτσι στην πολιτεία, γιατί απογειώνομαι συνεχώς πάνω σας σε κάθε σημείο για να αφυπνίσω, να πείσω και να αναφέρω τον καθένα από εσάς όλη την ημέρα" (Απολογία 30e)

*****

"Γηράσκω αεί διδασκόμενος"

*****

"Γιατί είναι σαν να νομίζουμε ότι ξέρουμε κάτι που δεν ξέρουμε. Γιατί κανείς δεν ξέρει αν ο θάνατος δεν είναι το μεγαλύτερο αγαθό που μπορεί να συμβεί στον άνθρωπο. Αλλά οι άνθρωποι τον φοβούνται σαν να ήξεραν πολύ καλά ότι είναι το μεγαλύτερο κακό" (Απολογία 29α)

*****

"Η αξιοπρέπεια, η ευγένεια, η φρόνηση, η ακολασία, η φιλοκαλία, φανερώνονται απ' το πρόσωπο κι απ' τα σχήματα των ανθρώπων, κι όταν περπατάνε κι όταν κάθονται"

*****

"Η παιδεία είναι πανηγύρι της ψυχής, γιατί σ' αυτήν υπάρχουν πολλά θεάματα και ακούσματα της ψυχής

*****

"Ίσως ονομάζονται τοξότες και οι έρωτες, γιατί από μακριά οι ωραίοι πληγώνουν"

*****

"Κανένα κακό δεν μπορεί να συμβεί στον καλό άνθρωπο, ούτε στη ζωή, ούτε στο θάνατό του. Ούτε και οι θεοί τον ξεχνούν ποτέ"

*****

"Να ο άριστος τρόπος του βίου: ν' ασκούμε τη δικαιοσύνη και ζώντας και όταν πεθαίνουμε"

*****

"Νομίζω πως όσοι εκπαιδεύτηκαν, όχι μόνο αυτοί είναι ευτυχισμένοι και το νοικοκυριό τους διοικούν καλά, μα και τους άλλους ανθρώπους ωφελούν"

*****

"Οι μεν άνδρες στους νόμους του κράτους, οι δε γυναίκες στις των συζύγων τους επιθυμίες πρέπει να υπακούουν"

*****

"Όπως του αγάλματος, έτσι και του βίου όλα τα μέρη πρέπει να είναι αρμονικά"

*****

"Ούτε η γυναίκα χωρίς άντρα, ούτε η ελπίδα δίχως πόνο μπορεί να γεννήσει κάτι χρήσιμο"

*****

"Παιδεία και αρετή και γνώση όσο κι αν είναι άγνωστα στους πολλούς, είναι το πιο γλυκό πράγμα στη ζωή του ανθρώπου"

*****

"Σ' εκείνον που δυστυχεί, ακόμα και οι δίκαιοι κάνουν κακό"

*****

"Στις πόλεις τα τείχη, στις ψυχές οι γνώσεις που αποκτούμε με την εκπαίδευση, και στολισμό και ασφάλεια παρέχουν"

*****

"Το κάλλος είναι τυραννία που κρατάει λίγο καιρό"

*****

"Τους δύο αδερφούς ο Θεός τους έπλασε για μεγαλύτερη ωφέλεια από τα δύο χέρια και τα δύο πόδια και τα δύο μάτια και όσα άλλα έπλασε ζευγαρωτά στους ανθρώπους"

*****

"Χωρίς εξέταση μην τιμωρείς κανέναν"

*****